DEB (Debian Paketi) arşiv formatı, Ubuntu gibi Debian ve Debian tabanlı Linux dağıtımlarında yazılım dağıtımı için yaygın olarak kullanılan bir paketleme sistemidir. Yazılımı bağımlılıkları, yapılandırma dosyaları ve meta verilerle birlikte paketlemek için standartlaştırılmış bir yöntem sağlar ve kullanıcıların yazılım paketlerini kolayca kurmalarını, yükseltmelerini ve kaldırmalarını sağlar.
Bir DEB arşivi, özünde belirli bir yapıya ve adlandırma kuralına sahip sıkıştırılmış bir arşiv dosyasıdır. Genellikle ".deb" dosya uzantısına sahiptir ve "ar" arşivleme yardımcı programı kullanılarak oluşturulur. Arşiv üç ana bileşen içerir: "debian-binary" dosyası, "control.tar.gz" arşivi ve "data.tar.gz" arşivi.
"debian-binary" dosyası, arşivde kullanılan DEB formatının sürümünü belirten düz metin bir dosyadır. Genellikle "2.0" gibi sürüm numarasını içeren tek bir satır içerir.
"control.tar.gz" arşivi, paket meta verilerini ve kontrol bilgilerini içerir. Birkaç dosya ve dizin içeren gzip sıkıştırılmış bir tar arşividir. Bu arşivdeki en önemli dosya, paketin adı, sürümü, mimarisi, bağımlılıkları, bakımcısı ve açıklaması gibi paket hakkında temel bilgileri içeren "control" dosyasıdır.
"control.tar.gz" arşivindeki diğer dosyalar şunları içerebilir: - "preinst": Paket kurulmadan önce yürütülen bir betik. - "postinst": Paket kurulduktan sonra yürütülen bir betik. - "prerm": Paket kaldırılmadan önce yürütülen bir betik. - "postrm": Paket kaldırıldıktan sonra yürütülen bir betik. - "conffiles": Pakete ait yapılandırma dosyalarının bir listesi. - "shlibs": Paylaşılan kitaplık bağımlılıklarının bir listesi. - "triggers": Paket tetikleyicilerini tanımlayan bir dosya.
"data.tar.gz" arşivi, yazılım paketini oluşturan gerçek dosyaları ve dizinleri içerir. Aynı zamanda gzip sıkıştırılmış bir tar arşividir. Paket kurulduğunda, bu arşivin içeriği dosya sisteminin kök dizinine çıkarılır.
DEB arşiv formatı, oluşturulan paket dosyaları için belirli bir adlandırma kuralı kullanır. Paket dosya adı birkaç bölümden oluşur: "<adı>_<sürüm>-<revizyon>_<mimari>.deb". "<adı>" paket adını, "<sürüm>" yazılımın sürüm numarasını, "<revizyon>" paketleme revizyonunu (aynı yazılım sürümü birden çok kez paketlendiğinde kullanılır) ve "<mimari>" hedef mimariyi (örneğin, amd64, i386, arm64) belirtir.
Bir DEB paketi kurulduğunda, paket yöneticisi ("apt" veya "dpkg" gibi) birkaç adım gerçekleştirir. "data.tar.gz" arşivinin içeriğini dosya sistemine çıkarır, "control.tar.gz" arşivinde tanımlanan kurulum öncesi betikleri çalıştırır ve kurulumu kaydetmek için paket veritabanını günceller. Paket yöneticisi ayrıca paketin gerektirdiği bağımlılıkları çözer ve kurar.
DEB arşiv formatının temel avantajlarından biri, bağımlılıkları işleme yeteneğidir. "control.tar.gz" arşivindeki "control" dosyası, gerekli paketler ve sürüm kısıtlamaları da dahil olmak üzere paketin bağımlılıklarını belirtir. Bir DEB paketi kurarken, paket yöneticisi gerekli bağımlılıkları otomatik olarak çözer ve kurar ve yazılımın düzgün çalışması için gereken tüm bileşenlere sahip olmasını sağlar.
DEB arşiv formatı ayrıca paket sürümlemeyi ve yükseltmeleri de destekler. Her paketin "control" dosyasında belirtilen bir sürüm numarası vardır. Bir paketin yeni bir sürümü yayınlandığında, mevcut sürümün üzerine kurulabilir. Paket yöneticisi, yükseltme işlemini gerçekleştirir, gerekli kaldırma öncesi ve kurulum sonrası betikleri çalıştırır ve paket veritabanını buna göre günceller.
Ana bileşenlere ek olarak, DEB paketleri ayrıca belgeler, örnekler ve yerelleştirme dosyaları gibi ek dosyalar ve dizinler de içerebilir. Bu dosyalar genellikle Dosya Sistemi Hiyerarşi Standardı'na (FHS) uyarak "data.tar.gz" arşivindeki belirli dizinlere yerleştirilir.
DEB arşiv formatı, paketler oluşturmak, yönetmek ve dağıtmak için zengin bir araç ve yardımcı program ekosistemine sahiptir. "dpkg-deb" komut satırı aracı, genellikle kaynak kodundan veya ikili dosyalardan DEB paketleri oluşturmak için kullanılır. Gerekli kontrol dosyalarını oluşturma ve verileri DEB arşiv formatına sıkıştırma sürecini otomatikleştirir.
"dh_make" ve "debhelper" gibi diğer araçlar, DEB paketleri oluşturmak için daha yüksek düzeyde soyutlamalar ve otomasyon sağlar. Şablon dosyaları oluşturarak, ortak görevleri ele alarak ve paketleme en iyi uygulamalarını uygulayarak paketleme sürecini basitleştirirler.
DEB arşiv formatı ayrıca dijital imzaları ve paket kimlik doğrulamasını da destekler. Paketler, bütünlüklerini ve özgünlüklerini sağlamak için özel bir anahtarla imzalanabilir. Paket yöneticisi, kurulum sırasında imzaları doğrularak kurcalanmayı önler ve paketlerin güvenilir kaynaklardan gelmesini sağlar.
Özetle, DEB arşiv formatı, Debian tabanlı Linux dağıtımları için güçlü ve yaygın olarak kullanılan bir paketleme sistemidir. Yazılım dağıtmak, bağımlılıkları işlemek ve paket kurulumlarını ve yükseltmelerini yönetmek için standartlaştırılmış bir yol sağlar. DEB paketlerinin yapısını ve bileşenlerini anlayarak, geliştiriciler ve sistem yöneticileri yazılımlarını güvenilir ve verimli bir şekilde paketleyip kullanıcılara dağıtabilirler.
Dosya sıkıştırma, aynı bilgiyi daha az bit ile temsil etmek için fazlalıkları azaltır. Ne kadar küçülebileceğinizi belirleyen üst sınır bilgi teorisidir: kayıps ız sıkıştırmada limit kaynağın entropisidir (bkz. Shannon'ın kaynak kodlama teoremi source coding theorem ve 1948 tarihli “A Mathematical Theory of Communication”). Kayıplı sıkıştırmada bit hızı ile kalite arasındaki dengeyi rate–distortion teorisiaçıklar.
Çoğu sıkıştırıcı iki aşamalıdır. Önce bir model verideki yapıyı tahmin eder veya ortaya çıkarır. Ardından bir coder bu tahminleri neredeyse optimal bit kalıplarına çevirir. Klasik aile Lempel–Ziv'dir LZ77 (1977) ve LZ78 (1978) tekrarlanan alt dizileri bulup ham bayt yerine referans yazar. Kodlama tarafında Huffman kodlama (bkz.1952 makalesi) olasılığı yüksek sembollere daha kısa kodlar verir. Aritmetik kodlama ve range coding entropi sınırına daha da yaklaşır; modern Asymmetric Numeral Systems (ANS) ise tablo tabanlı uygulamalarla benzer oranlar elde eder.
DEFLATE (gzip, zlib, ZIP) LZ77 ile Huffman'ı birleştirir. Spesifikasyonlar açık: DEFLATE RFC 1951, zlib sarmalayıcısı RFC 1950ve gzip formatı RFC 1952. Gzip akış için tasarlandı ve rastgele erişim vaat etmez. PNG, tek sıkıştırma yöntemi olarak DEFLATE'i (32 KiB pencere) standartlaştırır; bkz.“Compression method 0…” ve W3C/ISO PNG 2nd Edition.
Zstandard (zstd): yüksek oranlar ve çok hızlı açma için tasarlanan yeni nesil genel kompresör. Format RFC 8878 (ayrıca HTML yansısı) ve referans dokümanı GitHub'daaçıklanmıştır. Gzip gibi temel çerçeve rastgele erişim hedeflemez. Zstd'nin süper gücü sözlüklerdir: korpusunuzdan küçük örnekler birçok küçük/benzer dosyayı ciddi biçimde küçültür (bkz.python-zstandard sözlük dokümanları ve Nigel Tao örneği). Uygulamalar “unstructured” ve “structured” sözlükleri destekler (tartışma).
Brotli: web içeriği (örn. WOFF2 fontlar, HTTP) için optimize edildi. Statik sözlük ile DEFLATE benzeri LZ+entropi çekirdeğini birleştirir. Spesifikasyon RFC 7932, ayrıca WBITS [10, 24] (1 KiB−16 B ile 16 MiB−16 B) aralığında 2WBITS−16 kayar pencere ve rastgele erişim sağlamadığınıbelirtir. Brotli çoğu web metninde gzip'i geçer ve hızlı çözülür.
ZIP konteyneri: ZIP, farklı sıkıştırma yöntemleri (deflate, store, zstd vb.) taşıyabilen bir arşivdir. De facto standart PKWARE APPNOTE'tur (bkz.APPNOTE portalı, barındırılan kopyave LC özetleri ZIP File Format (PKWARE) / ZIP 6.3.3).
LZ4 mütevazı oranlarla ham hız hedefler. Proje sayfasına (“extremely fast compression”) ve frame formatınabakın. RAM hızına yakın dekompresyon gerektiren bellek içi cache'ler, telemetri veya sıcak yollar için ideal.
XZ / LZMA yüksek yoğunluk (yüksek oran) için daha yavaş sıkıştırmayı göze alır. XZ bir konteynerdir; asıl işi genelde LZMA/LZMA2 (LZ77 benzeri modelleme + range coding) yapar. .xz formatı, LZMA spesifikasyonu (Pavlov)ve Linux kernel notları XZ Embeddedile XZ genelde gzip'ten daha iyi sıkıştırır ve modern yüksek oranlı codec'lerle rekabet eder, fakat kodlama süresi uzundur.
bzip2, Burrows–Wheeler dönüşümünü (BWT), move-to-front'u, RLE'yi ve Huffman'ı kullanır. Genellikle gzip'ten küçük ama daha yavaştır; resmi kılavuza ve man sayfasınabakın.
“Pencere boyutu” önemlidir. DEFLATE referansları yalnızca 32 KiB geriye bakabilir (RFC 1951) ve PNG'nin 32 KiB sınırı burada belirtilir. Brotli yaklaşık 1 KiB ile 16 MiB arası pencereleri destekler (RFC 7932). Zstd pencereyi ve arama derinliğini seviyeler ile ayarlar (RFC 8878). gzip/zstd/brotli'nin temel akışları ardışık çözümeye göre tasarlanır; formatların kendileri rastgele erişim garantilemez, ancak konteynerler (tar indeksleri, parça bazlı çerçeveler, format spesifik indeksler) ekleyebilir.
Yukarıdaki formatlar kayıpsızdır: aynı baytları geri alırsınız. Medya codec'leri genellikle kayıplıdır: daha düşük bit hızları için algılanmayan detayları atarlar. Görsellerde klasik JPEG (DCT, kantizasyon, entropi kodlama) ITU-T T.81 / ISO/IEC 10918-1içinde standarttır. Seste MP3 (MPEG-1 Layer III) ve AAC (MPEG-2/4) algısal modeller ve MDCT dönüşümleri kullanır (bkz.ISO/IEC 11172-3, ISO/IEC 13818-7ve MDCT özeti burada). Kayıplı ve kayıpsız yöntemler birlikte kullanılabilir (ör. UI için PNG; web codec'leri görsel/video/ses için).
Teori Shannon 1948 · Rate–distortion · Kodlama Huffman 1952 · Aritmetik kodlama · Range coding · ANS. Formatlar DEFLATE · zlib · gzip · Zstandard · Brotli · LZ4 frame · XZ format. BWT zinciri Burrows–Wheeler (1994) · bzip2 kılavuzu. Medya JPEG T.81 · MP3 ISO/IEC 11172-3 · AAC ISO/IEC 13818-7 · MDCT.
Özetle: verilerinize ve kısıtlarınıza uyan bir sıkıştırıcı seçin, gerçek girdiler üzerinde ölçün ve sözlükler ile akıllı çerçevelemenin kazançlarını unutmayın. Doğru eşleşme ile daha küçük dosyalar, daha hızlı transferler ve daha çevik uygulamalar elde eder, doğruluk veya taşınabilirlikten ödün vermezsiniz.
Dosya sıkıştırması, dosyanın boyutunu azaltma işlemidir, genellikle depolama alanını tasarruf etmek veya bir ağ üzerindeki iletimi hızlandırmak için kullanılır.
Dosya sıkıştırması, verilerdeki gereksiz bilgileri belirleyip çıkararak çalışır. İlk verileri daha küçük bir alanda kodlamak için algoritmalar kullanır.
Dosya sıkıştırmanın iki ana türü lossless (kayıpsız) ve lossy (kayıplı) sıkıştırmadır. Kayıpsız sıkıştırma, orijinal dosyanın mükemmel bir şekilde geri yüklenmesini sağlarken, kayıplı sıkıştırma, veri kalitesindeki bazı kayıpların maliyetine daha büyük ölçüde boyut küçültmeyi sağlar.
Popüler bir dosya sıkıştırma aracı örneği, ZIP ve RAR dahil olmak üzere birden fazla sıkıştırma formatını destekleyen WinZip'tir.
Kayıpsız sıkıştırma ile kalite değişmez. Ancak, kayıplı sıkıştırmada, dosya boyutunu daha da küçültmek için az önemli veriler çıkarıldığından kalitede belirgin bir azalma olabilir.
Evet, veri bütünlüğü açısından dosya sıkıştırması güvenlidir, özellikle kayıpsız sıkıştırmayla. Ancak, başka herhangi bir dosyada olduğu gibi, sıkıştırılmış dosyalar da zararlı yazılım veya virüsler tarafından hedef alınabilir, bu yüzden her zaman güvenilir bir güvenlik yazılımı bulundurmak önemlidir.
Neredeyse tüm dosya türleri sıkıştırılabilir, bu türler arasında metin dosyaları, resimler, ses, video ve yazılım dosyaları bulunur. Ancak, elde edilebilecek sıkıştırma seviyesi, dosya türlerine göre önemli ölçüde değişebilir.
ZIP dosyası, bir veya daha fazla dosyanın boyutunu azaltmak için kayıpsız sıkıştırmayı kullanan bir dosya formatı türüdür. ZIP dosyasındaki birden fazla dosya, tek bir dosyada etkili bir şekilde bir araya getirilir, bu da paylaşmayı kolaylaştırır.
Teknik olarak, evet, ancak ek boyut azaltma minimum veya hatta zararlı olabilir. Zaten sıkıştırılmış bir dosyayı sıkıştırmak, bazen sıkıştırma algoritması tarafından eklenen metadatanın neden olduğu boyut artışına neden olabilir.
Bir dosyayı açmak için genellikle bir açma veya açma aracına ihtiyacınız vardır, örneğin WinZip veya 7-Zip. Bu araçlar, sıkıştırılmış formatından orijinal dosyaları çıkarabilir.