ISO 9660, Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) tarafından 1988 yılında optik disk ortamları için yayınlanan bir dosya sistemi standardıdır. Farklı işletim sistemleri ve bilgi işlem platformları arasında veri alışverişine olanak tanıyan platformdan bağımsız bir format olarak tasarlanmıştır. ISO 9660, CD-ROM'larda ve diğer optik disklerde depolanan dosyalar için mantıksal düzeni, dizin yapısını ve meta veri biçimini tanımlar.
ISO 9660'ın temel özelliklerinden biri basitliği ve uyumluluğudur. Standart, maksimum birlikte çalışabilirliği sağlamak için dosya adları, dizin derinliği ve genel dosya sistemi yapısı üzerinde kısıtlamalar getirir. Dosya adları, 3 karakterlik bir uzantıyla (genellikle 8.3 formatı olarak adlandırılır) 8 karakterle sınırlıdır ve yalnızca büyük harfler, rakamlar ve alt çizgiler içerebilir. Dizin adları aynı kısıtlamalara sahiptir ve maksimum dizin derinliği 8 seviyedir.
ISO 9660, en üst düzeyde bir kök dizin ve onun altında dallanan alt dizinlerle hiyerarşik bir dizin yapısı tanımlar. Her dizin, içerdiği dosyalar ve alt dizinler hakkında meta veriler içeren dosya sisteminde ayrı bir kayıt olarak saklanır. Bu meta veriler, dosya adını, boyutunu, oluşturma tarihini ve diskteki konumunu içerir.
ISO 9660 dosya sistemindeki dosyalar, her dosyanın bir veya daha fazla mantıksal bloğu kapladığı bitişik veri blokları olarak saklanır. Mantıksal bir bloğun boyutu genellikle 2048 bayttır, ancak standart tarafından başka boyutlara da izin verilir. Her dosyaya, dizin yapısı içinde dosyayı bulmak için kullanılan Dosya Tanımlayıcısı adlı benzersiz bir tanımlayıcı atanır.
ISO 9660 ayrıca ek özellikler ve esneklik sağlayan çeşitli uzantılar ve değişim düzeyleri tanımlar. En yaygın olarak kullanılan uzantı, daha uzun dosya adlarına (64 karaktere kadar) izin veren ve uluslararası kullanım için Unicode karakterlerini destekleyen Joliet'tir. Bir başka uzantı olan Rock Ridge, dosya izinleri, sahiplik ve sembolik bağlantılar gibi POSIX dosya sistemi semantiğini ekler.
ISO 9660 standardı, Seviye 1, Seviye 2 ve Seviye 3 olarak bilinen üç değişim düzeyi tanımlar. Seviye 1, dosya adları ve dizin derinliği üzerindeki en sıkı sınırlamalarla en kısıtlayıcı ve uyumludur. Seviye 2, bu kısıtlamaların bazılarını gevşeterek daha uzun dosya adlarına (31 karaktere kadar) ve daha derin dizin yapılarına (32 seviyeye kadar) izin verir. Seviye 3, ISO 9660'ın yeteneklerini, diskte bitişik olmayan parçalara bölünebilen çoklu kapsamlı dosyalara izin vererek daha da genişletir.
ISO 9660 dosya sistemi oluşturulurken, veriler diskteki birkaç farklı alanda düzenlenir. İlk alan, birim tanımlayıcısı ve önyükleme kayıtları gibi diskin kendisi hakkında bilgi içeren Sistem Alanıdır. İkinci alan, gerçek dosya ve dizin verilerini içeren Veri Alanıdır.
Veri Alanı içinde dosyalar ve dizinler, mantıksal bloklar ve kapsamlar halinde düzenlenir. Bir kapsam, bir dosya veya dizini oluşturan bitişik mantıksal blok dizisidir. Dosyalar, boyutlarına ve diskin düzenine bağlı olarak tek bir kapsamda saklanabilir veya birden çok kapsama bölünebilir.
ISO 9660 dosya sisteminde belirli bir dosya veya dizini bulmak için işletim sistemi, Sistem Alanından Birincil Birim Tanımlayıcısını (PVD) okur. PVD, kök dizinin konumu ve mantıksal blokların boyutu da dahil olmak üzere dosya sistemi hakkında temel bilgiler içerir. Buradan işletim sistemi, dizin hiyerarşisinde gezinebilir ve tek tek dosyaları bulmak için Dosya Tanımlayıcılarını takip edebilir.
ISO 9660'ın sınırlamalarından biri salt okunur yapısıdır. Bir ISO 9660 diski oluşturulduktan sonra, tüm dosya sistemi yeniden oluşturulmadan içeriği değiştirilemez. Bu, canlı işletim sistemleri veya veritabanları gibi verilerin sık sık güncellenmesi gereken kullanım durumları için uygun değildir.
Sınırlamalarına rağmen ISO 9660, yazılım, multimedya içeriği ve arşiv verilerini dağıtmak için günümüzde hala yaygın olarak kullanılmaktadır. Basitliği, uyumluluğu ve sağlamlığı, çeşitli platformlarda erişilmesi gereken salt okunur veriler için ideal bir seçim haline getirir.
Özetle ISO 9660, verileri saklamak ve alışverişini yapmak için basit, uyumlu ve platformdan bağımsız bir yol sağlayan optik diskler için standartlaştırılmış bir dosya sistemi biçimidir. Hiyerarşik dizin yapısı, meta veri biçimi ve mantıksal blok düzeni, farklı işletim sistemleri ve bilgi işlem platformları arasında maksimum birlikte çalışabilirliği sağlar. Salt okunur yapısı ve dosya adları ve dizin derinliği üzerindeki kısıtlamalar gibi bazı sınırlamaları olsa da ISO 9660, veri dağıtımı ve arşivleme için yaygın olarak kullanılan ve değerli bir standart olmaya devam etmektedir.
Dosya sıkıştırması, veri dosyalarının boyutunu verimli depolama veya iletim için azaltan bir süreçtir. Çeşitli algoritmaları kullanarak, veriyi sıkıştırmak için fazlalıkları belirleyip ortadan kaldırır, bu genellikle verinin boyutunu orijinal bilgiyi kaybetmeden önemli ölçüde azaltabilir.
İki ana dosya sıkıştırma türü vardır: kayıpsız ve kayıplı. Kayıpsız sıkıştırma, orijinal verinin sıkıştırılmış veriden mükemmel bir şekilde yeniden oluşturulmasını sağlar, bu da her bit verinin önemli olduğu dosyalar için idealdir, örneğin metin veya veritabanı dosyaları. Yaygın örnekler arasında ZIP ve RAR dosya formatları bulunmaktadır. Diğer yandan, kayıplı sıkıştırma, dosya boyutunu daha önemli ölçüde azaltmak için daha az önemli verileri ortadan kaldırır, genellikle ses, video ve görüntü dosyalarında kullanılır. JPEG ve MP3'ler, bazı veri kayıplarının içeriğin algılanan kalitesini önemli ölçüde düşürmediği örneklerdir.
Dosya sıkıştırması çok sayıda şekilde faydalıdır. Cihazlarda ve sunucularda depolama alanını korur, maliyetleri düşürür ve verimliliği artırır. Ayrıca, ağlar üzerinden dosya aktarım sürelerini hızlandırır, bu da özellikle büyük dosyalar için çok değerlidir. Ayrıca, sıkıştırılmış dosyalar bir arşiv dosyasına gruplandırılabilir, bu da birden çok dosyanın organizasyonunda ve daha kolay taşınmasında yardımcı olur.
Ancak, dosya sıkıştırmasının bazı dezavantajları vardır. Sıkıştırma ve sıkıştırmayı açma süreci hesaplama kaynakları gerektirir, bu da sistem performansını yavaşlatabilir, özellikle daha büyük dosyalar için. Ayrıca, kayıplı sıkıştırma durumunda, bazı orijinal veriler sıkıştırma sırasında kaybolur ve sonuçtaki kalite, tüm kullanımlar için kabul edilebilir olmayabilir, özellikle yüksek kalite talep eden profesyonel uygulamalar için.
Dosya sıkıştırması, bugünün dijital dünyasında kritik bir araçtır. Verimliliği artırır, depolama alanını korur ve indirme ve yükleme sürelerini azaltır. Bununla birlikte, sistem performansı ve kalite bozulma riski açısından kendi dezavantajlarına sahiptir. Bu nedenle, belirli veri ihtiyaçları için doğru sıkıştırma tekniğini seçerken bu faktörlerin farkında olmak önemlidir.
Dosya sıkıştırması, dosyanın boyutunu azaltma işlemidir, genellikle depolama alanını tasarruf etmek veya bir ağ üzerindeki iletimi hızlandırmak için kullanılır.
Dosya sıkıştırması, verilerdeki gereksiz bilgileri belirleyip çıkararak çalışır. İlk verileri daha küçük bir alanda kodlamak için algoritmalar kullanır.
Dosya sıkıştırmanın iki ana türü lossless (kayıpsız) ve lossy (kayıplı) sıkıştırmadır. Kayıpsız sıkıştırma, orijinal dosyan ın mükemmel bir şekilde geri yüklenmesini sağlarken, kayıplı sıkıştırma, veri kalitesindeki bazı kayıpların maliyetine daha büyük ölçüde boyut küçültmeyi sağlar.
Popüler bir dosya sıkıştırma aracı örneği, ZIP ve RAR dahil olmak üzere birden fazla sıkıştırma formatını destekleyen WinZip'tir.
Kayıpsız sıkıştırma ile kalite değişmez. Ancak, kayıplı sıkıştırmada, dosya boyutunu daha da küçültmek için az önemli veriler çıkarıldığından kalitede belirgin bir azalma olabilir.
Evet, veri bütünlüğü açısından dosya sıkıştırması güvenlidir, özellikle kayıpsız sıkıştırmayla. Ancak, başka herhangi bir dosyada olduğu gibi, sıkıştırılmış dosyalar da zararlı yazılım veya virüsler tarafından hedef alınabilir, bu yüzden her zaman güvenilir bir güvenlik yazılımı bulundurmak önemlidir.
Neredeyse tüm dosya türleri sıkıştırılabilir, bu türler arasında metin dosyaları, resimler, ses, video ve yazılım dosyaları bulunur. Ancak, elde edilebilecek sıkıştırma seviyesi, dosya türlerine göre önemli ölçüde değişebilir.
ZIP dosyası, bir veya daha fazla dosyanın boyutunu azaltmak için kayıpsız sıkıştırmayı kullanan bir dosya formatı türüdür. ZIP dosyasındaki birden fazla dosya, tek bir dosyada etkili bir şekilde bir araya getirilir, bu da paylaşmayı kolaylaştırır.
Teknik olarak, evet, ancak ek boyut azaltma minimum veya hatta zararlı olabilir. Zaten sıkıştırılmış bir dosyayı sıkıştırmak, bazen sıkıştırma algoritması tarafından eklenen metadatanın neden olduğu boyut artışına neden olabilir.
Bir dosyayı açmak için genellikle bir açma veya açma aracına ihtiyacınız vardır, örneğin WinZip veya 7-Zip. Bu araçlar, sıkıştırılmış formatından orijinal dosyaları çıkarabilir.